Aylık arşiv: Mart, 2015

Etraf o kadar güzeldi ki bu taşkın ve ruha nüfuz edici güzellik, Aliye’ye ıztırap vermişti. O, şu yanında yürüyen büyük adamı dâima böyle mahrem bir dekor içinde görmek istiyordu. Esasen az evvelki daveti de bu yüzden kırmış, bir otel salonunun ihtişamlı kalabalığı­na, kendi çatısının mutlak âsûdeliğini tercih etmişti.

Genç kız etrafına baktı. Bu müstesna günün gönlü­ne çöken azametinden silkinmek, kurtulmak, istiyordu. Hatta aynı azamet, bütün cihâna hâkim olmuş gibi idi. Neydi bu konuşacakmış gibi hisli tabiat? Kalbe ürperti veren, bu muhteşem dekorda, kim ne derse desin bir kahredici güzelliğin hâkim sesi vardı. Bir güzellik, bir aşk güzelliği…

Aşk… Yâni duyguların bağlandığı, önünde diz çök­tüğü ebedî mabut!

Aliye aşkı biliyor mu? Ne yersiz ve ifadesiz bir sual! Genç kız kendi kendine sorduğu bu sorguya gülüyor ve derhal hatâsını düzeltiyor: Hiç aşkı bilmese bu günkü Aliye olabilir miydi? Onu, ucu bucağı olmayan mânâyasürükleyip çeken, bu kuvvetten başka ne olabilirdi?

İnsanlar, kör ve sağır bir kervan yolcusu gibi dün­yâdan bir hamlede geçip kayboluyorlar. Bu acele yolcu­lukta, çok defa aşkı tanımak, onunla bilişiklik etmek imkânını bulamadan resmigeçitleri tamamlanıyor. Halbuki o durakta bir nefes konuklamak, nice yüz bin zevk âleminin kapılarını açıyor. O, tereddütsüz bir sa­lâhiyetle insanoğluna olgunluk damgasını vurarak onu yüceltiyor.

Aliye’nin, ismini bilip kendini bulamadığı gönlü, gö­nül değil, bir volkan! Bütün varlığını kuşatmış, her bir zerresine kol atmış bir âfet!

Genç kız, korku ve ihtiyatla bu gönlün içine baktığı zaman, orada gördüğü hayalden, orayı istilâ etmiş aza­metli varlıktan korkarak geri çekiliyor. Bu hayalle baş başa kalmak yaman ve dehşet verici bir manzara! O, bu manzaradan dâima kaçacak, onu dâima bertaraf ede­cek. Aşkı bilen Aliye, aşkını kimseye bildirmeyecek.

Herkes karşıdakini kendisi kadar görebilir. Örneğin hiç yalan söylemeyen birisi karşıdaki yalan söyleyince anlamayabilir. Hayatında hiç denizi görmemiş biri denizin ne olduğunu kitaplardan okusada gerçeğini görünce kafasında tasavvur ettiğinin deniz olmadığını anlar. Ben de SâmihaAyverdi’yi kendi kitaplarından ve onu görenlerden işittiklerimle biliyorum.

Her kitabı ayrı bir derya olan Sâmiha Sultan, İslâm’ın inceliklerini muazzam kurgularla bize aktarmıştır. Hiç taassup kırıntısı olmadan her çağda anlaşılabilecek ve okunabilecek eserler yazmıştır. Eserlerini ince bir dantel gibi işlemiş, her ilmekte Muhammedî ahlâkı tebliğ etmiştir. Gayesi bizim gibi beşerleri tekâmül ettirip insan makamına erdirmektir. En temel bilgilerden en derin tasavvufî anlayışa kadar her makamdan insanlığı irşatetmek için ışık tutmuştur. Helâl ve haramdan başlayıp aile ve toplum hakkında ve hattânasıl bir vatandaş olunması gerektiğine kadar bize yol göstermiştir.

***

SâmihaAnne’yle ilk olarak “İnsan ve Şeytan” kitabında tanıştım. Romanın kurgusu içinde kaybolurken  İslâm’ınince ve zarif çizgilerini okudum. Nefsin bitmez tükenmez arsızlığını okudum. Beşerin ihtiraslara bulanmış hâlden nasıl tekâmül ettiğini anladım. Ve bunca rezilliğe ve acıya rağmen Allah’a sarılanların hiç  etkilenmediklerini imrenerek gördüm. “Batmayan Gün” kitabında ise ezelden âşıkların gün gelip hasretini çektikleri ilâhiaşkın yavaş yavaş içine çekildiğini okudum. Kerim Bey’in ağzından, Ken’anRifâî Hazretleri’nin sözleri akıyordu, çağlayanlar gibi aşk ateşiyle yanan Aliye’nin gönlüne. Aliye gibi bir aşk ehlinin tütmeden  yanmasını anlatıyordu bize. Hancı kitabında ise o vakur duruşunun altında sevgilisine nasıl bir kavuşma isteğiyle yandığını söylüyordu sultan.

Kitaplarında benim dikkatimi çeken bir başka husus ise vatan ve millet sevgisidir. Köksüz ağacın çok yaşayamadığı gibi, bizde köklerimize ne kadar bağlıysak o kadar güçlü ve sağlam oluruz. Ama bu bağlılık bağnaz bir bağlılık değil, aksine iman ve vatan sevgisi ile bezenmiş bir bağlılık.  Köklerimizle olan bağlarımızı koparmamamız,hattâdaha da kök salıp birleşmemiz gerektiğini söylüyor Sâmiha Anne. Bende  içimde ne Allah ne de  vatan sevgisi yokken kendimi özgür sanırdım, fakat SâmihaAnne’denöğrendimki asıl esâretköksüz ve sevgisiz olmakmış.  Öte yandan özgür olduğunu sanırken meğer nefsinin arzu ve isteklerinin kölesi oluyormuşsun.

Allah mânâsından, ilminden, aşkından ayırmasın. Her okuduğumuz kitabında birşeyler öğrenmeyi ve içimizde ilâhiaşkı kor gibi büyütmeyi Allah nasip etsin. Himmeti ve nuru üzerimize olsun.

Âmin.

 

Kapa gözlerini

Hayal et

Hayaller güzeldir, bağlar hayata

Her darbede sendelediğinde gelir aklına

Bağlanırsın gene o kutlu dâvâya

 

Dertli sanırsın kendini

O ne gamdadır oysa

Hasrettir çekilen tevhide, soğuk duvarlarında

En değerli oyuncağı gibi saklar mihrâbını çocuk gibi bağrında

Duyabilse sesini, gökler dile gelir ağlaya ağlaya

 

Kaç bahar geçti

Sana gelememenin mahpusunda

Boynu bükük medeniyetimin bağrında

Zulümdedir Ayasofya

O şen atlılar geliyor, haydi ayağa kalksana

 

Sokmadım bizim oğlanı kapılarından

Sitem eyleme bana

Görmesin, hatırlamasın bu halini her gecenin sabahında

Oysa her uyandığında

Sen gelirsin aklına

 

Kapa gözlerini

Hayal et Ayasofya

Bir Cuma sabahı sana gelişimizi

Fâtihalar okunduğunda, sicim yağmurların altında

Fatih’in, Sultan’ın, Mehmed’in de saflarda

Sil gözünün yaşını

Aç kollarını, biz geliyoruz Ayasofya

 

Sâmiha Ayverdi’yi anmaya ayırdığımız bu sayıda İstanbul gezilerimize özel bir heyecanla devam ediyoruz. Sâmiha Ayverdi’nin “İstanbul Geceleri” kitabını takip ederek İstanbul’un Sandıkburnu semtindeyiz. Her ay olduğu gibi amacımız Sâmiha Anne’nin İstanbul’unu anmak; hem gezmek ve hem de onun bize tanıttığı fikirleri hatırlayıp üzerinde düşünmek.

Onun fikir kuşu bize yol göstersin;olursa kusurumuz şimdiden affolsun, yolumuz açık olsun.

*

Sâmiha Ayverdi’nin “İstanbul Geceleri” kitabını okuduysanız veya kitabı bu yazı dizisine paralel okuyorsanız Şehzadebaşı, Beyazıt, ve Süleymaniye gibi bilindik, derlitoplu semtlerin ardından o zamanın meyhaneler semti Sandıkburnu izbelerini ve onun sarhoşlarını Sâmiha Anne neden anlatmaya değer bulmuş da kitabına koymuş diyebilirsiniz. Belki âdil ve tarafsız bir yazar olarak İstanbul gecelerinin hakkını vermek, hem iyisi hem çirkiniyle bize tanıtmak içindir.Kimbilir belki de tevhid ehli olan sultan, dışarıdan bakınca iyi veya kötü gibi görünenin aslında bir birlik içinde gerekli olduğunu bize hatırlatmış ve tekâmülümüze fırsat vermek istemiştir.

*

Peki bu Sandıkburnu neresi? Gezi hazırlığı yaparken ben güncel İstanbul haritalarında burayı bulamadım. Sarayburnu, Yenikapı, Kumkapı var ama Sandıkburnu yok. Eski İstanbul haritalarını araştırmak gerekti bulmak için bu semti. Biz yine de Sâmiha Ayverdi’nin kitabındaki târifiile Sultanahmet Atmeydanı’ndansahile doğru ineceğiz buraya ulaşmak için. Topkapı Sarayı civarında da çok oyalanmayıp hızlı hızlı adımlarla yürüyeceğiz. Zira SâmihaAnne’nin“İstanbul Geceleri” kitabında Topkapı Sarayı için dediği gibi “O hıçkırıklarını yorganı içinde boğan bir çocuk gibi, kendi kendine ağlayıp söylenmekte devam etsin…Şayet bu sesi dinlemek endişesi ile boş bulunursak…günler geceler geçer de, o gene asırlar boyunca çektiklerini ve çektirdiklerinin masalını anlatıp tüketemez.”

*

Osmanlı zamanında devir devir içki yasağı konulmuş, bazen şiddetle takip edilmiş, bazen göz yumulup unutulmuş, ardından tekrar yasaklanmış; bu çarkda böyle dönüp durmuş. “İstanbul Geceleri” kitabında SâmihaAnne’nin anlattığı 1910’ların Sandıkburnu meyhaneleri, Galata, Beyoğlu, ve Balıkpazarı meyhaneleri gibi devrin ayyaş ve akşamcılarınının uğrak yeriymiş. “Gedikli” meyhaneler gibi ruhsatlı, “Koltuk“ meyhaneleri gibi kaçak olan kenarda köşede ayak üstü içki içilenucuzcu tipleri varmış. Bugün sahile ulaşıp da bulamadığımız Sandıkburnu’nda, eskilerde denize uzanan salaş meyhaneler hıncahınç dolarmış, özellikle yazın mehtaplı gecelerinde. Masadaki tuz ise eğer ayyaş parasını ödemezse faydalı olur, kadı önüne çıkan meyhane sahibi “tuz paramı vermedi” deyip parasını borçludan kurtarabilirmiş.

Artık olmayan bir semtin artık olmayan meyhanelerini nasıl daha fazla anlatayım bu yazıda? En iyisi başka semtin meyhanelerine gideyim insanları gözlemleyip size izlenimlerimi aktarayım da bu ay mızıkçılık yaptın bizi gezdirmedin demeyin.

İşte böylece yolum iki çeşit meyhaneye düşüyor. Biri eski Sandıkburnu’ndaki gibi üzüm şarabıyla sarhoş olanların mekânı, bir diğer meyhanede Allah kelâmı ile sarhoş olanların yeri. Bilirsiniz Mevlânâ meyhane ve şarap imgelerini çok kullanmıştır eserlerinde. Tasavvuftaşarap veya mey,Allah aşkı, meyhane ise Allah aşkının sunulduğu yerdir.

Gelin, biz önce üzüm şarabı ile şarhoş olanların meyhanesine girelim. Sorabilirsiniz, neden insan üzüm şarabı gibi bir madde ile kendinden geçmeğe bu kadar hevesli olur? Ertesi gün midesi ve başı, acıyla bunun hesabını sormaz mı? Bir de alışkanlığın pençesine düşmüşse zamanla ayyaş vücudu toptan varlıktan düşer, çevresine de yük ve tiksinti olmaz mı? Sadece üzüm şarabı mıdır başını maddeye gömmüş olarak gönül körlüğü çeken Âdemzâdeninmeselesi? Başka hangi maddelere tapılmaz ki,nerelerde mutluluk sarhoşluğu aranmaz ki? Yoksa konu Sâmiha Anne’nin deyimi ile “beşer idrâkininen eski dâvâsı” ile mi ilişkilidir? Varoluş, ölüm ve tekâmül.

Sâmiha Ayverdi “Boğaziçi’nde Tarih” kitabında Muhammed İkbal’in bu konuda Mevlânâ ve Nietzsche karşılaştırmasına değinir. İkbal önce Mesnevî’denşu fikri alır: “Yerlerin diplerinde demir ve taş âlemlerinde yaşadım. Daha sonra renk renk çiçekler içinde gülümsedim. Sonra vahşilerle dolaştım. Yeryüzünde, havada ve denizde gezdim. Derken yeni bir doğuşa kavuştum. Daldım, uçtum, süründüm, koştum. Cevherimin sırrı şekil aldı ve kendini gösterdi: Âdem oldum. Daha sonraki hedefim, Arş-ı Âlâ’dır. Kimsenin değişmeyeceği ve ölmeyeceği âlemdir. Melek olacağım. Sonra gece ile gündüzün, ölümle dirimin, görülmekle görülmemenin hududu ötesinde var olanın, ebediyyen var olduğu âlemde, bir ve bütün olacağım.”

Nietzsche ise hiç de böyle düşünmez. Nietzsche’yi kitabında konuşturan İkbal, “İnsanoğlunun istikbali hakkında beslediği ‘ebedî tekerrür’ fikrinin bir ebediyet inanışı değil, bir yeis ve ümitsizliğin, mevcut olmak fikrine son bir gayretle sarılışı ve âdetâkendini kandırışıdır” der.

Sâmiha Annebunun üzerine şöyle bir sonuç çıkarır:“Günün insanı, hayat ve hürriyet kaynağı olan ölümden korktuğundan başkaları için yaşamaktan, başkalarını mesut etmekten, başkalarına güven ve sevinç vermekten de korkup kaçıyor. Onun için de, her türlü nimetin, her türlü varlık ve dirliğin yolunu kendi yoluna çevirecek kadar kendini çıldırasıya seviyor.”

Acaba maddeyle sarhoşluğu seçen, ölümü son bilen, bunun içinde sınırlı varoluşunun günlerini gün eden, kendinden başkasının mutluluğunu aklına getirmeyen midir? Acaba bu insanilâhî bir aşkla kendinden geçmeyi bilmediği, bunu ona gösterecek birini bulamadığı için mi böyledir?

*

Hadi gelin bir de Allah kelâmı ile sarhoş olanların meyhanesine bakalım.Gece, meydanın açılması herkeslerin yerlerini alması ile başlar. “Lillâhi’lfâtiha”yıtâkibenevradokunur. Duânınsonuna doğru sanki ilk kadeh meyin de sonu gibi dünya ağırlıklarından ve takıntılarından yavaş yavaş kurtulunur, ilâhilerinritmiyle gönlün çalkantısı başlar.

Pek çok ağızdan “Lâ ilâhe illallah” sözünün tekrarlanması devam eder. İster yüksük kadar az, ister küpü dolduracak kadar çok olsun, gönül suyu artık kabına sığmaz taşar. Vücut testisi de kırılır. Herkesin gönül suyu birbirine karışır, o da sanki denize kavuşur. Herkeslebir olarak çalkalanırsın.

Artık hem deniz hem de denizde olduğunu bilen balıksındır. Balık sürüleri gibi birlikte gezmeâidiyethissini, o da “lâ ilâhe illallah”yankısını güçlendirir.

Deniz kabarırda kabarır,gökkubbeyle birleşir. Yer gök artık bir olur. Bu sarhoşlukla söylenen ilâhininsözleri bazen duyulur, bazen duyulmaz. Ama her “Allah” deyiş,her yanda yankılanır, yankılanır,tekrar yankılanır.

Zaman gelir kabaran deniz ve gökler durulur; hissedersin ki gönül suyundaha da artmış, daha da berrak olarak vücudun kabına geri döner.

Bazısı sorar “Var mıdır bundan güzel sarhoşluk?“

 Not: Bu yazı ile ilgili düşüncelerinizi paylaşmak isterseniz elifkdinler@gmail.comadresine veya Instagram elifkdinler hesabına yazabilirsiniz.