Tasavvuf ve İlim

Hz. Ebu Hafs Haddad, “Tasavvuf, baştan aşağı edeptir” buyuruyor. O zaman akla, “Edep nedir?” sorusu geliyor. Bu sorunun cevâbını Hz. Ken`an Rifâî “Edep, her yerde Hakk`ın birliğini görmektir” diyerek veriyor. Bu târif, aynı zamanda bütün ilimlerin, bize sadece Hakk`ın birliğini anlatan birer vesîle olduğunu da söylüyor. Yâni, kimyanın, biyolojinin, matematiğin, felsefenin, astronominin ve diğer bütün ilimlerin gāyesi bize ‘Bir`i anlatmaktır. Bu vesîleleri Bir`den gayrı görmek ise, kişiyi o ilmin hakîkatinden uzaklaştırır. Ne güzel hâdisedir, bir keresinde Meşkûre Sargut Hanımefendi Konya`da Selçuk Üniversitesi’nde bir konuşma yapmak üzere dâvet ediliyor; konuşmasında “İmansız ilim, insanı ahlâksız yapar” buyurduklarında bütün profesörler kendisini ayakta alkışlamışlardı.

Peki, neden bu kadar çokluk? Hz. Ali`nin, “İlim bir noktadır, onu cahiller çoğaltmıştır” sözündeki gizli mânâ nedir? Bu mânâyı yine Hz. Ken`an Rifâî “Sohbetler” isimli eserinde şu şekilde şerh etmektedir: “Meselâ benim zihnimde bir hikâye var. Onu gazetede neşretmek istiyorum. Fakat hikâyeyi yazacağım yerde, kâğıda bir nokta koyup gönderiyorum. Gerçi bu nokta ile hikâyemi, kendime göre ifâde etmiş oldum. Fakat herkes tarafından anlaşılması için mutlaka o noktanın tafsil edilmesi, yâni hikâyenin yazılması lâzımdır.”

Meşkûre Sargut, “Mevlânâ Diyor ki” isimli eserinde “Her kazanç bu âlemdedir, irfan mektebi burasıdır. Binâenaleyh dünyâya gelmenin hakîkî mânâsını sezip bu mânâyı tahsil edenler, hakîkat ile âşinâlık kurarlar ki, Hak ile olmanın sırrı da budur.” buyuruyor.

İşte bütün ilimlerin gayesi, insanlık ilmini tahsil etmektir. İnsan olmak, nefsin şedîd arzularından âzâde olmaktır ki, “Rabbini bilen, nefsini bilir” sırrına da gebedir. Esasen Rabbini (Öğreticisini) bilen de bu âleme bir irfan mektebi gözüyle nazar eder, her ilimden hakîkî âlim olan Allah`a ulaşır. Bu âlemde her şey ona öğretmen olur.

Ne buyurmuş Koca Yunus:

İlim ilim bilmektir,
İlim kendin bilmektir.
Sen kendini bilmezsin,
Ya nice okumaktır.

Okumaktan murat ne,
Kişi Hak’kı bilmektir.
Çün okudun bilmezsin,
Ha bir kuru emektir.

İlahe Kurşun