Peygamber’e Uymak

Kur’ân-ı Kerim’de, Peygamber’e hitabla şöyle buyurulmaktadır: De ki: Eǧer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki Allah da sizi sevsin (Âl-i İmran, 31).  Tasavvuf ehli, kemâle “yaratılmışların en hayırlısı”nı takip etmekle eriştiklerini ifâde ederler, ki bu da zâhirde şeriatin emir ve yasaklarına uymak, bâtında ise tarîkatin makamlarını geҫmek sûretiyle olmaktadır.

Hz. Üftâde de müridi Hüdâyî Hazretleri’ne hilâfet verirken “Şeriat-i şerîfeye her hâlde riâyet eyle, Her ne kadar âlî mertebede olursan da” diye öǧüt verir.

Hz. Üftâde’nin amel konusundaki hassasiyeti, kulluk ve şeriati her konuda ön planda tutması en bâriz özelliklerinden olup onun zühd ve takvâ hususundaki titizliǧi, sünnetin teferruatla ilgili meselelerine dahî son derece önem vermesi, ileri yaşlarına kadar nâfile ibâdet ve taatlere düşkünlüǧü bilinmekte idi. Teferruat  denebilecek konularda dahî Hz. Peygamber’in sünnetini araştırmış ve onunla amel etmeye gayret etmiş, hakikate ulaşmakla üzerindeki teklifin kalkacaǧını düşünen kimseleri şiddetle eleştirerek onları “mülhid” (inkârcı, dinsiz) olarak deǧerlendirmişti.

Ona göre hakikate vâsıl olanlar namazı, orucu, zekâtı azaltmaz, tam tersine artırırlar; ҫünkü namazda müşâhedeleri artar. Peygamber bu yüzden “Gözümün nuru namaz” buyurmuştur. Hz. Üftâde hangi makamda olursa olsun, teklif yurdunda bulunduǧu müddetҫe mükelleften şer’î tekliflerin düşmeyeceǧini ifâde eder. Kâmil veliler, farz, sünnet ve nâfilelere riâyet ettikleri gibi dinin edeplerine de riâyet etmişlerdir. Onların işleri böyledir. Şâyet bir velî, dinin adâbından bir şey terketti ise onun velâyette bir kemâli yoktur. Bir mürîd, ömrünün sonuna kadar mücâhedeyi elden bırakmamalı ve bunu da kendine bir saâdet vesilesi bilmelidir.

Hz. Üftâde iҫin şeriat, kendi keşfinin de önünde gelip bu hususta mürşidi Hızır Dede’nin kendisine vasiyetini esas almıştı: “Şeyhim, mülk ve melekûtta bulunan şeylerin tamamı size keşf olunsa şer’a uydurmaya gücünüz yetiyorsa ne âlâ, yok eǧer yetmiyorsa o keşfi terk edin, fakat şeriati terk etmeyin derdi.” Hızır Dede’nin “Keşfi terkedin” sözünü Hz Üftâde “şeriata aykırı olan keşfinizi gizleyin ve onunla amel etmeyin, bu arada tevhidle meşgul olun, bir zaman gelip mertebeniz yükselince keşfiniz de şeriata uygun hale gelir” şeklinde yorumlamıştır. Demiştir ki: “Bizim itikādımız ve îmânımız Hz. Peygamber’in îmânı gibidir. Ashâbın îmânı gibidir. Ol itikāddan rücû eylemeziz. Hatta ol itikāda muhâlif şuhud hâsıl olsa âna iltifat etmeziz, itikadımız üzre sabit oluruz.”

Ayrıca Hz. Üftâde’ye göre insan keşfini başkalarının kusurlarını araştırma ve görme iҫin kullanmamalıdır. Genҫliǧinde kendisine gelen bir hâlle kendisine insanların kusurları görünmeye başlamıştı. Durumu şeyhine anlatınca şeyhi ona “Böyle deme, zirâ her kulun temiz ve iyi bir yönü vardır (ona bak)” demiş ve onu bu vartadan kurtarmıştı. Müridi Hüdâyî’ye de bu makamlara ulaştıǧı zaman âsî ve günahkâr kimselere bedduâ etmemesini, bilâkis Allah Teâlâ’nın sabır ve tahammül denizinden kendisine tahammül vermesi iҫin O’na yalvarmasını tavsiye etmektedir. Müşrikler de Peygamber’in başını yardıkları ve dişini kırdıkları halde o “Allahım kavmine hidâyet et, zira onlar bilmiyorlar” diye duâ etmişti.

Hz. Üftâde, keşf ve mârifetle ilgili hususların herkese anlatılmasına karşı ҫıkmaktadır. Eǧer anlatılacaksa bu tür meseleler şeriat elbisesi ile örtülmeli ve öyle anlatılmalıdır ki bunu da yapabilmek iҫin ilim gerekmektedir. İnsanlara anlayış seviyelerine göre hitab etmek gerektiǧini, peygamberlerin böyle yaptıǧını, insanların akıllarının alacaǧı şekilde konuştuklarını söyler. Melekût âleminin sözü ile mülk âleminin sözü farklı farklı olduǧundan, melekût aleminde seyreden bir sâlik, o âlemin meselelerini mülk âleminde bulunan ve bu âlemin kayıtları ile baǧlı olan bir kimseye anlatmamalıdır. Hakikati keşfeden sâlik, aǧzını şeriatin iǧne ve ipliğiyle dikmeli, konuşursa ya ehline konuşmalı, ya da şeriata uygun biҫimde konuşmalıdır.

Hz. Üftâde’ye göre bir mürid, ömrünün sonuna kadar mücâhedeyi elden bırakmamalı ve bunu da kendine bir saâdet vesilesi bilmelidir.